پراکنش و ویژگی های فیتوشیمی آویشن قره باغی (.Thymus fedschenkoi Ronniger) در مازندران

آویشن­ ها از گونه ­های شاخص دارویی در ایران می­ باشند و 18 گونه از آن در مناطق مختلف کشور رویش دارند. در این بررسی گونه آویشن قره­ باغی (.Thymus fedschenkoi Ronniger) از لحاظ پراکنش و ویژگی­ های رویشگاهی، میزان اسانس، نوع و میزان ترکیبات مواد موثره در 19 رویشگاه در استان مازندران مورد مطالعه قرار گرفت. ویژگی ­های رویشگاهی با انتخاب روش ترانسکت و کوادرات در رویشگاه­ ها مشخص گردید. از هر رویشگاه، سرشاخه­ های گلدار گیاه جمع­ آوری شد و در آزمایشگاه در شرایط سایه، خشک و آسیاب گردید. استخراج اسانس از تمامی گونه ­ها به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه کلونجر انجام گرفت. اسانس ­های به­ دست آمده با استفاده از دستگاه­ های گاز کروماتوگرافی GC و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف­ سنجی جرمی GC/MS آنالیز و ترکیب­ های شیمیایی آنها شناسایی شد. نتایج نشان داد که گونه آویشن قره ­باغی در ارتفاعات 3050-2200 متری از سطح دریا در مناطق با بارندگی متوسط سالانه 700- 350 میلی­ متر در اقلیم ­های نیمه مرطوب سرد و فراسرد و نیمه ­خشک سرد رویش دارد. از نظر ویژگی های فیتوشیمی ترکیبات اصلی اسانس گونه  آویشن قره­ باغی، شامل آلفاپینن (0/79-0/24%)، میرسن (3/8-0/55%)، پی­سیمن (19/6-0/61%)، او8 سینئول (6/6-0/24%)، گاماترپینن (7-0/23%)، لینالول (56/1-0/55%)، بورنئول (11/4-0/82%)، آلفا ترپینئول (10/9-0/11%)، تیمول (50/4-0/46%)، کارواکرول (70/1-2/9%)، ژرانیول (16/7-0/3%)، ژرانیل استات (8/4-0/37%) و ای­کاریوفیلن (3/3-0/38%) بوده است. بهره‌گیری اصولی و صحیح از این گونه در برخی رویشگاه­ ها با درنظر گرفتن ظرفیت رویشگاه، تعیین مقدار و نحوه بهره ­­برداری در رویشگاه­ ها در قالب طرح ­های مرتعداری به­ منظور ارتقای معیشت مرتعداران و کاهش تخریب رویشگاه ­های مرتعی و همچنین، اقدام برای اهلی ­سازی و کاشت گونه آویشن قره ­باغی و مطالعه روش­ های کشت و استقرار آنها، در  قالب برنامه­ های اصلاح مراتع در مناطق مستعد پیشنهاد می­ گردد.