استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران. mbayat@rifr-ac.ir
چکیده
حفظ تنوع زیستی و غنای گونه ای درختی در جنگلهای هیرکانی یکی از مهمترین وظایف مدیران و جنگلبانان است. عوامل زیادی بر تنوع گونهای این جنگلها اثرگذارند که از آن جمله میتوان به عوامل توپوگرافی یعنی ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت دامنه اشاره کرد. از آنجا که پیدایش و پراکنش جوامع جنگلی نتیجه ارتباط متقابل بین عناصر زیستی و عوامل محیطی فیزیکی است، در نتیجه بررسی این عوامل از اهمیت زیادی برخوردار است. امروزه استفاده از روشهای کلاسیک رگرسیونی و روشهای نوین هوش مصنوعی به علت مزایای زیاد، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. هدف از این نوشتار، معرفی مهمترین عاملهای تأثیرگذار بر تنوع گونه ای درختی در جنگلهای هیرکانی به کمک مدلهای هوش مصنوعی است. ترکیبی از روشهای ناپارامتریک شامل، جنگل تصادفی (RF) و ماشین بردار تصمیم گیری (SVM) و مدلهای رگرسیون خطی برای مدلسازی و بررسی رابطه بین تنوع درخت و عوامل زنده و غیرزنده مورد استفاده قرار گرفت. متغیرهای زنده و غیرزنده به ترتیب شامل تعداد درختان در هکتار، قطر برابر سینه، سطح مقطع برابر سینه قطورترین درختان (BAL)، شیب، جهت و ارتفاع از سطح دریا بود. نتایج حاصل از مدلسازی یادگیری ماشین نشان داد که ارتفاع از سطح دریا و عامل رقابت مهمترین عوامل تأثیرگذار بر تنوع زیستی درختی در جنگلهای هیرکانی می باشند. به علت پیچیدگی ها و ناشناخته بودن عوامل تأثیرگذار بر تنوع زیستی در جنگل، امروزه استفاده هرچه بیشتر از روشهای هوش مصنوعی پیشنهاد و توصیه می گردد. با شناخت عوامل تأثیرگذار می توان با مدیریت این عوامل و عملیات پرورشی، به حفظ و احیاء جنگلها کمک کرد. یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر تنوع زیستی با کمک مدلهای هوش مصنوعی، عامل رقابت است که ناشی از تأثیر درختان قطور در جنگل است و با مدیریت این درختان قطور می توان رقابت در جنگل را به نفع گونه های نخبه مدیریت کرد.