استادیار پژوهش، بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویجی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران. dr.alipour82@gmail.com
چکیده
قبل از ملی شدن جنگل ها و مراتع در سال 1341، عشایر به طور عرفی در مراتع ییلاقی، میان بنـد و قشلاقی حق چرا داشتند و عواید بهره برداری از هر مرتع به عشیره خاصی تعلق می گرفت. در آن دوره، مالکیت مراتع در اختیار مالکین روستاها و خوانین عشـایر قرار داشت که یا رأساً از آن بهره برداری می کردند و یا با عقد قراردادهای اجاره و دریافت مبلغی به عنوان حق علفچر، مراتع مازاد بر نیاز خود را به سایر دامداران، از جمله عشایر واگذار می کردند. با ملی شدن مراتع، مدیریت بومی آن از بین رفت و از آن پس، واحدهای دولتی با عناوین مختلف متولی ایـن منبـع عظـیم ملـی شدند، بی آن که هرگز بتوانند سازمان از هم پاشیده مدیریت سنتی را به نحوی دیگر جایگزین کنند. این الگوی مدیریتی در منطقه بندپی شرقی علیرغم تحولات عمیقی که در 6 دهه گذشته در کشور بوقوع پیوسته، توانسته است همچنان ساختار عملکردی خود را حفظ کند. این مقاله با استفاده از روش تحقیق کیفی و حضور مستمر روزانه در ایام هفته در یک بازه زمانی 2 ساله در بین طوایف و تیره های موجود منطقه به انجام رسیده است. در این مقاله کوشش شده تا با شناخت زوایای پنهان و پیدای این الگوی مدیریتی نسبت به احیای این الگو در سایر مراتع استان اقدام نمود. نتایج این تحقیق نشان داده که این الگوی سنتی در کنترل زمان ورود و خروج دام، تعداد دام ورودی، زمان ورود به مراتع و حفظ توان اکولوژیکی مراتع زیراشکوب و غیرمشجر این منطقه نقش تعیین کننده ای دارد.
)