آشنایی با فن های رادیوایزوتوپی برای آشکارسازی اثربخشی طرح‌های جنگل‌داری بر روی حفاظت خاک جنگل‌های هیرکانی

نوع مقاله : ترویجی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشی، رئیس گروه تحقیقات مهندسی رودخانه و سواحل، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

2 استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران.

3 محقق مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران

4 دانشیار پژوهشی، گروه تحقیقات مهندسی حفاظت آب و خاک، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

استفاده حفاظت و بهره‌ برداری از جنگل دو رویکرد ملازم یکدیگر در مدیریت حوزه‌های آبخیز جنگلی به ­شمار می‌روند. از طرف دیگر، برآورد خاک جابجا شده در عرصه­ های مختلف از روش­های گوناگون امکان­پذیر است. هدف از این مقاله، معرفی فن­ های رادیوایزوتوپی و چگونگی استفاده از آنها و نیز ارائه نتایج یک مطالعه انجام شده در جنگل‌های هیرکانی می­ باشد. در بخش اول مقاله دستورالعمل استفاده از این فن ­ها و در بخش دوم اثربخشی اجرای طرح‌های جنگل‌داری بر روی حفاظت خاک از طریق مقایسه نرخ فرسایش در ترانسکت کشاورزی دیم مدیریت نشده پس از بهره‌برداری از جنگل با ترانسکت مدیریت‌شده مورد بحث و بررسی قرار می ­گیرد. با اندازه ­گیری فعالیت سزیم- 137 در ترانسکت کشاورزی دیم مدیریت نشده و نیز در ترانسکت مدیریت‌شده در طرح جنگل‌داری و استفاده از معادله با استفاده از مدل تعادل جرمی II، میزان هدر رفت خاک در هر نقطه و نرخ خالص فرسایش در طول ترانسکت محاسبه گردید. نتایج به‌دست‌آمده نشان از نرخ متوسط فرسایش سالانه 15/97 و 37/44 تن در هکتار به­ ترتیب در ترانسکت‌های شاهد و طرح جنگل‌داری نکا- ظالم­رود به­ عنوان عرصه معرف روش کاشت درختان دانه‌زاد همسال افرا دارند. بدین ترتیب، اعمال مدیریت از طریق اجرای طرح‌های جنگل‌داری علاوه بر بهره‌برداری از جنگل، با اثربخشی 57 درصدی از منظر حفاظت خاک نقش تأثیرگذاری در مدیریت منابع طبیعی داشته است. تغییر الگوی کشت از دیم­زار به زراعت چوب به‌ویژه کاشت درختان همسال در جنگل‌های هیرکانی به ­دلیل توزیع تاج پوشش همسان در دوره رشد برای حفظ معیشت کشاورزان و کاهش بیش از 50 درصدی نرخ فرسایش مؤکداً توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها